Xanana husu KAK Halo Auditoria Rikusoin Membru Governu Antes de Mandato Remata

Mau-Brani: So Xanana mak barani nune.

Jornal Nacional Diario - Kuarta, 10 Agusto 2011

Dili-Primeiru Ministru Xanana Gusmao husu ona ba komisariu Komisaun Anti Korupsaun (KAK) atu halo auditoria ba rikusoin membro governu molok Mandatu Governu AMP remata iha loron 7 Agusto 2012.

Chefe Governo hato’o lia hirak ne’e iha aniversario bloku AMP bad ala hat (4) ne’ebe halo iha Xanana Sport Center, Dili, Segunda (8/8) kalan, partisipa husi bloku AMP tomak.

“Agora KAK maka sei prepara atu halao auditoria hahu husi hau ba to’o iha membro governu tomak iha Governu AMP ida ne’e,” katak PM Xanana.

PM Xanana hateten, auditoria ne’ebe KAK halo hanesan komprimisio Governu AMP tenki hala’o, wainhira atu ka’er ukun iha 2007, membro governu tomak aprezenta ona sira nia rikusoin, ne’eduni bainhira ukun remata tenki halo auditoria.

Auditoria ba Ministeriu tomak hodi hatudu transparansia no akuntabilidade ba rezultadu servisu membru governu tomak, durante halao ukun karik mosu failansu rum abele prosesa tuir lei.

PM Xanana haktuir, modelu auditoria ne’ebe KAK sei hala’o nudar parte ida atu garante no hatudu responsablidade molok Governu AMP remata nia ukun, atu nune’e la bele fo todan ba governu foun ne’ebe sei kaer ukun iha 2012 tuir fali mai ne’e.


Iha fatin seluk, Mau-Barani, eis rezistensia ida hosi Ainaro hatete katak, so governu Xanana mesak mak bele halo buat hanesan ne, no maun Xanana mesak mak bele barani atu haruk ema audit nia aan no membro governu sira seluk. Karik lider seluk hanesan Mari Alkatiri ho Lu-Olo, tenik Mau-Barani, naok mos, naok subar-subar deit no se lakohi deklara ba publiku.

Xanana hakarak fo hanoin diak ho ezemplo ba governu sira sei tuir mai. Tuir Jelino Antoni hosi Suai, katak Xanana hakarak hosik hela heransa politika diak ida ba jerasaun foun. Jelino mos hateten katak, povu tomak hatene ona saida mak Mari Alkatiri halo hodi bosok povu to oras ne. Tanba ne, sira sei la hili Alkatiri iha eleisaun mai ne.

Xanana mos hatutan katak, “hanesan hau dehan, ita lakohi atu fo todan ba Governu foun mai, ne’ebe sei mai atu ka’er ukun, tanba ne’e tenki iha transparan,” dehan PM Xanana.

.

Mari Alkatiri Gasta Ossan Povo nian Rihun ba Rihun Ilegalmente, hodi ba Han-Hemu ho kolega sira iha Coimbra

Written by: Harold Milano

TDF: Iha fulan Julho 2011, atu komemora proklamasaun Independensia Sudão do Sul (South Sudan), Presidente Jose Ramos-Horta, indika Mari Alkatiri nudar representante RDTL nian ba iha cerimónia refere maibe Mari Alkatiri, em vez de ba Sudan, nia too iha dalan klaran, belok tiha ba Portugal, gasta ossan povu nian besk $150.000, hodi berfoya-foya no gasta ossan ne saugate deit.

Bainhira Mari Alkatiri ho Ramos-Horta, kong-kalikong atu Mari Alkatiri representa Timor ba prokalamasaun Independensia ne, Mari Alkatiri husu aviaun kelas business, no husu tan atu selu ema nain tolu atu akompanha nia. Sira ne, Mari Alkatiri nia pembantu hanesan, Meno Aleixo, Nilva Guimaraes ho ema ida tan. Hosi Timor ba Sudan, rai ida iha Afrika neba, nebe dook tebes no foin mak atu ukun aan.

Mari hetan pelayanan “first class” hodi uza ossan povu nian, no obriga Estado Timorense hasai ossan besik $150.000. Ossan sira ne hodi selu passagem, hahan, akomodasi ho seluk tan ho sira nia estadia tomak iha neba.

Maibe bainhira to iha dalan klaran, Mari Alkatiri, fo hatene mai nia belun Ramos-Horta katak iha informasaun ema atu halo atentadu ba nia (ameasa atu oho), no em vez de ba South Sudan, Mari Alkatiri ho nia “komitiva” belok fali Portugal. Hela iha Portugal, Mari Alkatiri nonok tiha, no nunka fo khabar ida to cerimonia iha Sudan liu tiha. Iha neba, nai uza ossan estadu nian ne hodi moris diak, selu sira nia hotel, no oferese jantar ba kolega ho amigo sira, espesialmente kuando sira to iha Cidade Coimbra.

Triste tebes, ita hare hahalok lider istoriku nebe buka diak deit, no buka hamanasa iha povu nia terus leten. To agora seidauk iha ema ida mak hare kazu ida ne, no Ramos-Horta ho Mari Alkatiri tenki responsabiliza ba ida ne. Coitado Timor oan barak nebe la hatene!

Hahalok ida ironis tebes tanba, MNE nia vice Ministro Alberto Carlos mos representa ministro dos Negocios Estrangeiros, to rasik iha South Sudan, ema simu hanesan dignitario do estado no akompanha cerimonia proklamasaun independensia nasaun ne to remata, no fila mai to ohin loron, nunka akontesse buat ida.

Enkuanto fila mai Timor, Mari Alkatiri dun matak ema seluk no Xanana Gusmao gasta ossan arbiru, Mari Alkatiri lori povo nia naran, simu ossan kuaze $10.000 kada fulan, bazeia ba lei pensaun vitalisia nebe FRETILIN uluk halo: Nia mos agora lohi estado Timorense, Governo no Povo Timor, hodi gasta ossan ba Sudan barak sem responsabilidade.

Too agora Mari Alkatiri taka metin hela assunto ne no kontinua dun matak Xanana Gusmao ho AMP toma hanesan naukten, no nia mak Santo liu. Mari Alkatiri loron-loron dun matak governu gasta ossan barak, maibe nia rasik gasta ossan arbiru ($150.000), la halo servisu estadu nian, bobar povo no ita Timor oan tomak.

Ida nemak atu sai Primeiro Ministro iha 2012? Coitado ba maluk Fretilin-Radikal sira nebe to agora matan sei delek!

Tinan Hat Governu AMP Ukun, “Xanana Husu KAK Audit Membrus Governu”

Husi: Eugenio Pereira - Jornal INDEPEDENTE - Tersa-feira, 9 Agusto 2011

Dili- Atu labele tau kanuru tohar ba ema seluk ou la bele tau todan fali ba Governu foun, Primeiru Ministru Kay Rala Xanana Gusmao husu ona ba Komisaun Anti Korupsaun(KAK) atu prepara hala’o mandatu atu audita riku soin membru Governu hafoin mandatu AMP remata.

“KAK mak sei preparadu atu hala’o auditoria hahu husi hau ba to’o membru Governu tomak iha Governu Aliansa Maioria Parlamentar ida ne’e, wainhira remata ukun iha tinan rihun rua sanolu resin rua.” Informa Primeiru Ministru Xanana iha selebrasaun Aniversario AMP nia bad ala hat ne’ebe monu iha loron hitu fulan Agusto tinan ida ne’e, iha Salaun Xanana Sport Center Dili, horseik.

Primeiru Ministru dehan autorio ne’ebe KAK hala’o hanesan komprimisiu Governu AMP nian wainhira atu kaer ukun iha tinan rihun rua hitu, no membru Governu tomak apresenta ona sira nia riku soin.

Xanana dehan se karik iha indikasaun korupasaun ruma mosu governasaun AMP, tenke prosesu tuir lei. Tamba nia dehan auditoria ne’ebe KAK sei hala’o nu’udar parte ida atu garantia no hatudu responsalidade ba Governu AMP remata nia ukun atu la bele fo todan fali ba Governu foun ne’ebe sei kaer ukun iha tinan rihun rua sanolu resin rua.

Nu’udar xefi Governu, Xanana husu atu membru Governu tomak kontinua servisu maka’as hodi hadia’a povu no Nasaun nia vida.

Nia dehan maske koligasaun husi partido hotu ne’ebe hari Governu AMP durante ne’e konsege halo buat barak, maibe sei iha problema barak mak Governu tenke esforsu hodi rejolve problema ne’ebe povu hasouru.

Dezafiu ne’ebe Governu hasouru durante tinan hat ukun, sei sai nu’udar refleksaun bo’ot ba memrus Governu atu servisu maka’as liu husi prosesu reforma ne’ebe governu halo.

Primeiru Ministru husu ba memrbru Governu la bele sente orgullhu ho servisu ne’ebe sira produs, tamba problema barak ne’ebe povu hasouru hein hela atu governu rejolve iha tempu badak no tempu naruk.

Parabens Xanana Gusmao: “Fundus Petroliferu Sa’e Ba Billaun 8.3 USD”

Jornal Nacional Diario - Tersa, 09 Agusto 2011

Dili-Tuir relatorio fundus petroliferu ne’ebe mak Autoridade Bancaria no Pagamentu (BPA) fo sai, Segunda (08/08), katak osan Timor-Leste ne’ebe tau iha Banku billaun 8.305,80 USD kompara ho saldo anterior trimestral kotuk Billaun 7.745,26 Dollar Amerikano.

“Ita haree katak relatoriu trimestral fundu mina rai Timor-Leste nian ba dala 24 ne’ebe termina iha loron 30 Junhu 2011, hatudu katak capital fundu nian ne’e sa’e,” informa General Manager Autoridade Bankaria no pagamentu, Abraão de Vasconselhos iha ninia serviso fatin, segunda (08/08).

BPA fo sai katak estado no povo Timor-Leste nia osan husi Fundu minarai nebe halibur hamutuk no tau iha Banku Federal Amerika neba to’o ona US$8.305,80 (besik billaun 9 dollar Amerikanu).

Rendimentu husi investimentu fundu nian hamutuk millaun US$106,49 durante trimester ne’e kompostu husi kupon no jurus nebe simu mak millaun US$59,98 no mudansa iha valor merkado nian millaun US$47,68, ne’e rezulta rendimentu ba kareita fundu nian durante trimester ne’e 1,38%, Vasconselho esplika liu tan, lei fundu mina rai nian espesifika katak, BPA nudar Banku sentral Timor Leste nian iha future maka hanesan ajente responsavel ba jestaun operasional fundu mina rai nian no Ministeriu Finansas maka responsabliza atu estabelese estratezia investimentu tomak kona ba fundu ne’e nian.

Nia dehan tan, resista ne’ebe mak simu durante trimester ne’e hamutuk US$745,06 millaun ne’ebe kompostu husi kontribuisaun sira ba fundu hamutuk millaun US$304,11 no pagamentu royalty simu husi atoridade Nasional Petroliu (ANP) millaun US$449,95.

Tuir nia katak, Pontus importante ne’ebe mak husi relatorio trimester ba dala XXIV nebe kobre period 1 de Abril to’o 30 Junhu ne’e inklui saldo balansu iniciu hamutuk U$7.745,25 reseitas durante trimester ne’e hamutuk U$754,06 millaun ne’ebe kompostu husi reseita kontribuinte sira hamutuk millaun U$304,11 reseitas royalty simu husi ANP nian hamutuk U$449,95 milliaun nomos osan sai durante trimester ida ne’e mak U$301,17, kompostu husi transferensia ba orsamentu jeral estado hamutuk millaun U$300 no gastu ba kobre kustu operasional nia hamutuk U$1,17 millaun.

Meta Malik: Presidente Ramos Horta hakarak kose Xanana hodi suporta nian ba rekandidatura ba mandatu ba dala rua

Dili,Forum Haksesuk (FH). Polemika ne’ebe maka envolve Presidente Republika no Veteranus Julio Sarmento alias Meta Mali, konaba se maka funu nain lolos. Presidente Republika José Ramos Horta konsidere deklarasaun Meta Mali nian konaba “Xanana no Taur laos funu nain”, nudar deklarasaun ne’ebe maka iresponsavel. Hatan Presidente Republika José Ramos Horta,Meta Malik haktuir liu husi komunikadu ne’e be FH hetan acesu katak: “ Maun Ramos Horta ninia deklarasaun ne´ebe bele entende buat rua. Ida nia hakarak mosu mai sai defensor ba maun nain rua ne´e, ho objetivu ba buat seluk, maka haver se maun nain rua ne´e, liliu maun Xanana bele loke ibung katak “apoio rekandidatura Ramos Horta ba segundo mandato. Direitu ba kandidatura ba Presidente Republika ne’e, cidadaun hotu-hotu bele kandidatu an, povu maka sei julga ikus”.

Iha konsolidasaun Partido Democratico (PD),iha kaikoli,DIli,sabado semana kotuk (30/07/2011), Julio Sarmento alias Meta Malik ható deklarasaun katak: Xanana no Taur Laos funu nain”. Hatan ba deklarasaun ida ne’e, Presidente Republika reaje kedan hodi dehan semaka halo deklarasaun ne’e,”iresponsavel (in JND,02/2011,pajs.1 e 14)”.

Haktuir tan Meta Malik iha komunikadu ne’ebe FH hetan acesu, intensaun husi deklarasaun ne’e maka ne’e,” Tamba ohin loron, mosu funu nain no Assuwain barak, neduni buka soe hela ba povo konaba se maka funu nain lolos, povu ain tanan sira maka funu nain. Iha biban ne'e, atu hato deit intensaun hau ninia maka ne' e, atu cindir deit katak ohin mosu funu nain,assuwain oi-oin, maibe sira ne'ebe funu nain lolos nonok no la sura sura sira nia kolen konaba Funu nain ka lae, Assuwain ka lae. Ho ida ne' e maka referensia natural ba sira nain rua, tamba la iha ema ruma iha rai ida ne'e atu kestiona sira nain rua ninia lideransa ba procesu luta Ukun rasik an”.

Tenik tan Meta Malik,” Maibe importante ba deklarasaun no polemika konaba: “Se maka Funu Nain ka lae”, maka ne’e, atu desvenda tiha mito ida ne’ebe maka mosu iha sosiedade, ne’ebe emerje klass elites foun ida ne’ebe lori patrimonio historika hodi hetan previlijios iha sosiedade, maka lori Veteranus nia naran. Empresarius ida ka rua ka tolu husi liur mai dehan backing veteranus, lori hetan previlijius ekonomikas e sosiais. Lori Veteranus nia naran hodi hanehan ema seluk. Enquantu principius ukun rasik an la hanorin hanesan ne’e, ukun rasik an atu moris diak ba ema hotu, moris ba povu aileba/ain tanan sira nia interese. Povu ida verdadeiros herois ninia hanoin no povu ida funun nain ain tanan sira ninia aspirasaun”.
Hatutan Meta Malik,” Hau nia deklarasaun ne’e mos, mai atu fanun ita mos hodi hare katak povu maka verdadeiros herois, sira ain tanan, aileba no maubere sira maka herois, laos sira ne’ebe maka foin huri seik huri bain rua maka mai kanta katak sira maka heroi no sira maka funu nain. Enquanto ema hanesan Xanana no Taur Mata Ruak la reklama sira nia parte konaba herois ka funu nain, tuir lolos sira ne’e maka konta historia lolos konaba funu nain ka herois. polemika konaba dadus veteranus ne’ebe maka numerous quase áas liu fali populasaun ativas, numerous veteranus barak liu fali uluk participasaun sira ne’ebe funu nain lolos oras ne’e la reklama sira nia direitu, sira nebe funu nain lolos la sura sira nia kolen, sira la reklama konaba homenajen, la reklama konaba pensaun ba sira. Hanoin sira ne’e hotu maka bele foti husi deklarasaun hau nian”,haktuir Meta Malik liu husi Komunikadu!

Fonte: 1) Suara Timor LoroSae (STL),edisaun Sexta-Feira (05/08/2011) paj.14!
2) Timor Post (TP),edisaun Segunda-Feira (01/08/2011) paj.1 e 19!
3) Jornal Nacional Diário (JND),edisaun Tersa-Feira (02/08/2011),paj.1 e 14!