segunda-feira, 9 de maio de 2011

Forum Haksesuk: Leituras husi Média nasional e internasional konaba kasu José Luis Guterres

AMP Média. Ohin nuticias hotu-hotu nasional no internasional, hatun iha ninia headline konaba kasu Vice Primeiro-Ministro (VPM) José Luis Guterres (JLG). Koincidencia hó data 09 fulan Maio tinan tolu kotuk (09.05.2008) wainhira kasu ne’e hatama husi kesar (husi Partidu Fretilin liu husi bankada Parlamentar) nain sira ba PDHJ iha loron 08 fulan Maio tinan 2008, liu deit loron 1,lidera ba investigasaun ba kasu husi Prezidente PDHJ,Dr.Sebastiao Dias Ximenes no loron ne’eduni procesu haruka kedan ba Prokuradoria Distrital DIli (PDD). Sira ne’ebe envolve ba kesar ka queiza maka ex-Deputada Ana Pessoa Pinto (atual PGR).

Iha tinan tolu nia laran, José Luis Guterres hetan julgamentu popular,hodi dehan nia abuzu ba poder,hariiku an la tuir dalan los no má-administrasaun.Opiniaun Publika monu ba probaganda ne’ebe ho intensaun poder-politika,uja justisa hodi hatun adversariu politika. To’o media nasional no internasional dansa tuir muzika ne’ebe maka grupos oan ne’ebe toka hela muzika ho tom lori justisa nia naran. Liu tiha tinan tolu (3),loron ne’ebe maka tinan tolu kotuk PDHJ haruka procesu ba Prokurador Distritu Dili. TDD lidere husi Juize president Joao Ribeiro no juizes rua seluk, decide hodi absolve VPM José Luis Guterres, tamba faktus sira nebe apresenta husi Ministeriu Publiku (MP) la iha fundamentu.

Husi publikasaun media iha CPLP nian ho titul quase hanesan,”Vice Primeiro-Ministro José Luis Guterres absolvido pelo Tribunal Distrtal de Dili (hakerek Lusa,09/05/2011). Husi parte imprensa anglo-saxonika,liu husi agencia internasionais sira, hakerek nune:” Court clears E Timor deputy PM of corruption (AFP,09/05/2011)”.

Husi Média Nacional,husi TVTL no RTL (09/05/2011) no Jornais sira hanesan Suara Timor Lorosae (STL),Timor Post (TP) no Jornal Nacional Diário (JND),hotu hakerek ho titulu bot iha pajina oin,katak”Tribunal Fó liberdade total ba José Luis Guterres, hakerek JND(10/05/2011,paj.1 e 15)”. Timor Post Hakerek to titul,”José Luis livre total(TP,10/05/2011,paj.1 e 19)”. Iha STL uniku diário ne’ebe hakerek ho uja Vice Primeiro-Ministro,”Vice PM Livre Husi Tribunal (STL,10/05/2011)”.

Iha kasu José Luis Guterres nudar VPM, provoka debate ne’ebe naruk, husi xefi MP nian mos kometes erros procediementus legais sira tuir mai ne’e:

Sala ba dala uluk (1); Dra. Ana Pessoa Pinto, hatou deduzasaun akusasaun husi Ministeriu Publiku ba PM no husu atu suspensaun ba membrus governu nain rua nia kargu. Liu husi surat ne´ebe haruka ba Xefi Exekutivu,iha loron 30 fulan Agosto tinan 2010. Hatan ba surat ne´ebe mai husi PJR, PM hakerek ba Presidente Parlamentu Nasional, iha loron 15 fulan Setembru tinan 2010, atu bele aprecia kasu ne´e, ho baze ba artigu 113 ba K-RDTL.

Sala ba dala ruak (2), fahe akusasaun MP nian iha Parlamentu Nasional, iha tentativa ba politiza kasu ne´e rasik. Sra. Ana Pessoa Pinto, nudar PJR, la konsegue hafahe nia husi ninia knar fatin foun nudar ulun bot ba PJR no ninia ligasaun ba politika partidaria. Denuncia ne´e mai husi Deputadu Natalino dos Santos, CNRT, liu husi Deklarasaun Politika (Dekl. Pol. Cnrt, 18/10/2010)”.

Sala ba dala tolu (3), iha tentativa ba bosok xefi Governu, aproveita ambiente politika ne´ebe maka governu hasoru hodi desafia atensaun.

Sala ba dala haat (4), tentativa fraude hasoru PM. Iha sentidu katak tau hela kadeira ain tolu ba PM. Se iha biban ne´eba maka PM hola kedan dezisaun hodi suspende membrus governu nain rua ne´e no la hein to´o notifikasuan husi tribunal, tuir Kodiku Procesu Penal (KPP) iha ninia artigu 239 (..). Prova konkreta maka Tribunal Distrital Dili (TDD) liu husi juizes kolektivu ba procesu la simu akuzasaun kontra MRL Zacarias Albano da Costa no Direktur Finansas iha MRL iha biban ne´eba Rogerio dos Santos. Hatudu katak MP produz akuzasaun ne´ebe falsa.
Sala ba dala lima, akusasaun sei iha segredu justisa, Sra. Ana Pessoa halo buat ne´e sai fali konsumu publiku. Viola rasik segredu justisa no Estatuto MP. Tuir deputada Carmelita Moniz, eis-Membru Konseilu Superior Ministeriu Publiku, iha ninia deklarasaun konaba procesu (Dek. pol, 18/10/2010)”. Hare no sani fali artigu iha Forum Haksesuk (http://forum-haksesuk.blogspot.com/2010/12/kasu-jose-luis-guterres-nudar-teste-ida.html) konaba” Kasu José Luis Guterres nudar teste ida ba sistema judicial Timor nian (FH,09/12/2010)”.

Kasu VPM José Luis Guterres mos, provoka debate manas no interpretasaun juridika ba Sistema Judicial Timor-Leste nian rasik,liliu konaba termu levantamentu Imunidade. Primeiu-Ministru, nudar xefi executivu, wainhira simu karta notifikasaun husi PGR, husu kedan ba Constitucionalista Pedro Bacelar Vasconcelos hodi interpreta ba artigu 113 C-RDTL konaba levantamentu Imunidade. Husi opiniaun publiku ne’ebe facil monu ba tentativa husi probaganda konaba kasu ne’e rasik monu hanesan has tasak. Husi ONG sira ne’ebe auto-proklamadu nudar advogacia justisa nian mos,hananu no dansa tuir muzika ne’ebe maka grupos kiik oan ida toka. Média mos hahu fulan Setembro tinan kotuk (20110) lor-loron halao julgamentu populares ba VPM José Luis Guterres, balun hahu mos espekula konaba se se maka potencial kandidatu ba troka José Luis Guterres nudar VPM ba asuntus sociais.

Kompetensia ba hasai Imunidade ka suspensaun ne’e knar Parlamentu Nasional nian. Prezidente Parlamentu Nacional, Fernando Lasama de Araujo, hola iniciativa rasik hodi husu “parecer juridiku konstitucional” ba Prof.Jorge Bacelar Gouveia, nudar Professor Direito Konstitucional husi Universidade Nova Lisboa. Iha loron 09 Fulan Desembru tinan 2010, parecer Prof.Bacelar Gouveia nian,konklui katak “suspensaun só koincide ho decisaun final Tribunal nian (Parecer PBG,09/12/2010)”.

Parecer ne’e mos la reuni konsensu iha Parlamentu Nasional no mos Governu, tamba mosu interpretsaun pro e kontra. Iha Parlamento Nacional Oposisaun Maioria Parlamentares (OMP),husu atu Parlamentu Nasional suspende imediatamente Vice PM José Luis Guterres, to’o posisaun ida ne’e defende husi deputadu hanesan Mário Viegas Carrascalao, husi PSD no ex-Vice PM asuntus Jesrtaun Administrasaun Estadu nian no Deputada hanesan Fernanda Borges, husi PUN. Mos laos novidades ONG no Média mos dansa tuir ritmu muzika ne’ebe grupo oan ida toka hela.
Iha loron 24 fulan Marsu tinan 2011, Komisaun I Parlamentu Nasional, hasae parecer hodi la suspende Vice PM José Luis Guterres. Mosu mos interpretasaun oi-oin,até cidadaun notavel balun ho ironia dehan tan,”Komisaun I maka Salva José Luis Guterres”.

Loron 06 Fulan Abril tinan 2011, Parlamentu Nasional liu husi sesaun plenaria extra-ordinaria vota ba suspensaun parcial ba VPM José Luis Guterres hodi ba hatan audencia Tribunal ne’ebe ajenda ona ba loron 11-14 fulan Abril.

Iha loron 18 Parlamentu Nasional, aprova Resolusaun no.63/II/2011, konaba investigasaun ba Procuradora Jeral Republika (PJR) Dra. Ana Pessoa Pinto, tamba nia viola ninia knar no procedimentu legais procesu kontra VPM José Luis Guterres. Husi parte barak maka kontra, ba sira ne’ebe maka toka muzika lori justisa naran,mos sira ne’ebe babain dansa tuir mos lian ida deit, katak ne’e intervensaun ba orgaun soberania seluk ninia knar. Hatan ba ida ne’e, Deputado Rui Meneses,ba AMP Média katak: “Resolusaun ne’eatu tulun ba Tribunal Rekursus nudar entidade judicial ne’ebe áas iha Nasaun ne’e hodi halao ninia knar lolos tuir Konstituisaun RDTL (AMP Média,11/04/2011)”.

Loron 09 Fulan Maio tinan 2011, TDD ne’ebe preside husi Juize Prezidente, Joao Ribeiro, hola decisaun katak “Akusaun kontra VPM José Luis Guterres ne’e infundada no absolvisaun total”.

Dili, 10 de Maio de 2011

AMP Média

FORUM-HAKSESUK, HOJE Segunda-feira, 9 de Maio de 2011

Vice-primeiro-ministro José Luís Guterres absolvido pelo Tribunal Distrital de Díli

Segunda-feira, 9 de Maio de 2011

.
Díli, 09 mai (Lusa) -- O Tribunal Distrital de Díli absolveu hoje o vice-primeiro-ministro de Timor-Leste José Luís Guterres dos crimes de administração danosa e abuso de poder, dando como não provada a acusação do Ministério Público.
O coletivo de juízes presidido por João Ribeiro concluiu não haver ilegalidade na nomeação de Ana de Jesus Valério, esposa de José Luís Guterres, nomeada à época para ministro dos Negócios Estrangeiros como conselheira da missão diplomática em Nova Iorque, nem qualquer irregularidade nas remunerações que auferiu, nomeadamente no pagamento do subsídio de residência.

Conforme a explicação do acórdão dada pelo juiz português João Felgar, a nomeação de Ana Valério não foi ilegal por ser cidadã estrangeira, como sustentava a acusação, já que é permitida pela Convenção de Viena de 1961, ratificada por Timor-Leste.

"É um ato político, que não está sujeito a outros critérios impostos por lei, e não cabe às instâncias judiciais avaliar a oportunidade ou a qualidade da solução política", disse.

De acordo com a justificação do acórdão apresentada, a Convenção de Viena vigora na ordem jurídica timorense e não existia Lei Orgânica para a nomeação dos diplomatas a que o decisor político estivesse vinculado.

Além do mais, não é sequer obrigatório em Timor-Leste que essas nomeações tenham de recair sobre personalidades do quadro do Ministério dos Negócios Estrangeiros, ou sequer da administração pública, e foi provado que existiram vários casos de pessoas nomeadas sem reunirem essas condições.

GOVERNO ANALISA RELATÓRIO DO PNUD

Terça-feira, 10 de Maio de 2011

Jornal Digital - 2011-05-09

Díli - O primeiro-ministro timorense, Xanana Gusmão, deu o relatório do Programa das Nações Unidas para o Desenvolvimento (PNUD) sobre o desenvolvimento em Timor-Leste aos membros do seu Governo para análise.

Na semana passada, o relatório do Programa das Nações Unidas para o Desenvolvimento (PNUD) revelou que muito progresso tinha sido feito no país, mas que uma grande parte da população ainda se mantinha abaixo do limiar da pobreza.

Segundo as conclusões do documento, as receitas petrolíferas devem ser usadas de forma eficaz para promover o desenvolvimento sustentável das regiões sem recursos petrolíferos e reduzir as disparidades entre zonas urbanas e rurais.

Ainda de acordo com o relatório, os níveis de pobreza diminuíram de forma significativa desde 2007, mas 41% da população rural ainda vive na pobreza. Xanana Gusmão afirmou que o Governo iria analisar o documento e só posteriormente iria comentar.

O deputado do Partido Socialista, Mário Carrascalão, afirmou que a população de Timor-Leste está a enfrentar pobreza devido ao mau desempenho do Governo pois não conseguirá colocar em prática um sistema para aproveitar os recursos petrolíferos para outros sectores da economia timorense. Segundo Carrascalão, em vez de desenvolver a produção local de arroz, o Governo depende da importação para suprir as necessidades da população, nomeadamente nos distritos do interior, onde as carências são maiores.

(c) PNN Portuguese News Network

BREAKING NEWS: JOSE LUIS GUTERRES CS ABSOLVIDO (BEBAS MURNI) - Tribunal Distrital Dili, ohin segunda dia 09/05/2011 loraik tuku 15.00 JULGA IMPROCEDENTE akuzasaun hotu hasoru Jose Luis Guterres (Lugu), Vice Primeiro Ministro Timor-Leste, ho nia maluk sira seluk Embaxador Joao camara ho Ana Maria Valerio. Tribunal Distrital Dili deklara akuzasaun MP ho FRETILIN nian laiha fundamento, laiha baze no la justo. Timor Doben Furak