quinta-feira, 25 de agosto de 2011

DERROTA ANTICIPADA: VOTANTES FRETILIN HAKOTU MARI-LU LAOS ONA SIRA NIA PREFERENSIA BA LIDERANASA PARTIDU

Written by Acacio Martins

Maske apuramento final ba rezultado votasaun FRETILIN nebé halao iha loron 20 Agostu halo ona, indikasaun forte hatudu katak Fretilin derrotado  antisipadamente ona iha eleisaun gerais iha 2012, fontes iha sede Komite Sentral Fretilin nebé lakoi temi naran hatete.

Tuir observasaun media ida né nian, iha loron hirak né nia laran iha sede Komite Sentral Fretilin, iha preokupasaun extraordinario tanba deit rezultado eleisaun direita interna Fretilin nian la fo satisfasaun ba lideransa actual.

Tuir indikasaun nebé iha, votantes rejistados nebé tuir eleisaun la to 50.000 (cinquenta mil) iha territorio laran tomak. Ida né hatudo deit katak número ida Komisaun organizadora eleisaun Interna Fretilin (KNPO) hatete (militantes rejistados 150.000) saugate deit ka laiha valor laiha. Número ida né hatudu deit katak iha disinteresse boot tebes ba eleisaun né rasik, liu-liu tanba la gosta  ona lideransa istoriku Fretilin kamarada Mari Alkatiri ho kamarada Lu-Olo (Mari-Lu).


Mari-Lu, obriga halao eleisaun ida né hodi hatudu sira nia popularidade iha partidu Fretilin, no hakarak uza eleisaun né hodi hatudu katak so sira mak bele halo eleisaun direkta, maske eleisaun nuné ba partidu politiku laos favoravel iha mundu tomak. So iha Kuba, Korea do Norte, China ho Irak durante Sadam Husein hukun mak halo eleisaun direkta partidu nian hodi fo lejitimidade ba lider diktaktor sira. Mari-Lu mos hakarak banati tuir lider diktaktor hirak né.


Tuir fontes kredíveis iha Komite Sentral Fretilin, agora dadaun KNPO nebé tuir planu foin mak atu divulga rezultado ka apuramento final iha fulan Setembro buka hela maneiras oin-oin atu “taka-moe” né. Intensaun hodi hatudo ba públiku katak Mari-Lu ho Partidu Fretilin sei forte nafatin, maski rezultado eleisaun hatudo momos katak Mari-Lu laiha ona konfiansa politika atu kaer partidu né no votantes sira halakon ona iha eleisaun 2012.


Esforso KNPO nebé ema Mari-Lu nian deit mak iha laran hanesan José Reis (Aktual Vice Sekjer), Antoninho Bianco (Deputado), ho Pedro de Sousa Xavier, loron hirak né esforsa atu konvinse katak militantes besik 100% nebé rejista mak tuir elisaun direkta ho interna né.

 Rezultado Manipuladu


Tuir informasaun interna hosi Sede Komite Sentral Fretilin, agora dadaun né Fretilin buka atu desmente makaas rumores nebé halao iha komunidade nia let katak menus hosi 50.000 votantes mak partisipa iha eleisaun Fretilin nian né.


Tuir militante Fretilin ida naran Jacinto marques, nia tauk mak karik lideransa bosok nafatin povu no laiha transparensia, no ikus mai halakon Fretilin iha 2012 bele halo partidu né mout lakon tiha deit. “ita bele dehan  eliesaun ida né kegagalan total ida ba Fretilin, tanba ami hotu iha Sede Fretilin hatene katak ema vota menus liu”, tenik Jacinto ba media ida né. 

Militante né nia duvida los duni tanba  iha eleisaun ne rejista buat barak mak halo lideransa Fretilin preokupa makaas:

1.    Ema la to 50.000 mak tuir eleisaun;

2.    Tanba tauk no moe tanba partisipasaun menos hosi populasaun iha eleisaun dia 20 Agostu, mesmo ema nebé mak la rejistadu mos, fiskais ho ofisial urnas nian “obriga-an” simu ema nebé mak la rejistu, maibe lori deit kartaun eleitoral;

3.    Ema barak iha kartaun eleitoral mak ba halimar deit, hodi vota kontra mos ka nulu;

4.   Iha fatin barak ema dis-interressadu hodi lakoi ba vota tanba sira la gosta rasik Mari-Lu, no tanba laiha saingan;

5. Iha fatin barak antes eleisaun komessa militantes sira husu atu hatudu/prova katak kaixa/urna mamuk, maibeofisial eleisaun sira lakohi loke urna, hodi halo ema barak xatiadu no hirus. Ema barak deskonfia keta halo iha ona kartaun votasaun barak iha kaixa laran ona;
6. Eleisaun hotu, kontajem la halo iha fatin, maibe lori hotu ba Komite Sentral Fretilin mak sei halo apuramento final iha Setembro. Ida né bele fo tempo hodi sira “manipula” aumenta tan votu ba laran, antes de halo apuramento final;

7.   Iha fatin eleisaun observadores kuaze laiha hotu. So iha deit mak iha distritus sanulu resin tolu, maibe hosi 500 urnas kuaze 99% fiskais ho observadores independents laiha;
8.    

Mesmu ke observadores independentes fo dadus katak menus hosi 50.000 mak tuir eleisaun né, Fretilin komessa koalia ona katak ema besik 150.000 mak tuir, maske ita hatene ema nebe la rejistu mos tuir hotu, balun tanba tauk deit;

9.   Ema balun hatete katak besik metade hosi votantes sira mak vota kontra ba Mari-Lu: Ida ne hatudu katak laiha ona fiar ba sira nain rua atu aker Fretilin, no la gosta sira nia manobra politika sira foer né.

Ho ponto sira iha leten inkluindu possibilidade manipulasaun tomak, ita bele hatete katak, votasaun né divulga deit Fretilin nia frakeza tanba laiha kredibilidade. Ida né mos hatudu derrota ansipada iha 2012, no mos hatudo katak ema la fiar ona Mari-Lu atu kaer Fretilin, apalagi kaer nasaun Timor-Leste.


Fretilin preciza reforma tanba se lae, sira sei monu ba kadeira 5 (lima) deit iha eleisaun 2012. Ita hotu tenki esforsa hodi bele tulun lideransa Fretilin nian atu rekonhese sira nia salah, hodi bele halo reforma iha partidu ne nia laran. Bet