SANDIWARA POLITIK FRETILIN-ALKATIRI: TAKA DALAN BA GERASAUN FOUN HO PAKOTE ÚNIKU

Jormalista: Mario Ximenes

TDF – Dili. Iha 2006, liu hosi aktu foti liman, hodi lori Alkatiri ho Lu-Olo ba poder iha Partidu Fretilin nia laran. Ema sira nebe haneasn josé Lusi Guterres, Maubocy ho Victor da Costa (agora FRETE-MUDANSA), le hetan oportunidade atu koalia, no ikus mai laiha oportunidade hodi kandidata aan ba lideransa Fretilin nian.

Mesmu ke estatuto partido FRETILIN fo deit period rua ba Presidente ho Vice Presidente atu bele kaer kargu partido, tuir poder diskresionário nebe mak Sekretario Geral ho President Partido iha, Mari-Lu muda tiha estatuto hodi husik sira nain rua atu bele tur tan iha lideransa politika Fretilin.

A’at liu tan, Mari Alkatiri, tau fali criteria ida nebe difikulta maluk seluk iha Fretilin, katak atu sai kandidatu ba Presidente ho Sekretario Geral Fretilin, tenki sai membro Komite Sentral Fretilin periodu rua.

Pakote uniku ne, sei lao nafatin nebe militantes sira sei vota YES or NOT. Iha eleisaun direita nee, sira sei uza URNA (kaixa tau voto) rua, se mak gosta Mari-Lu sei vota iha kaixa A, no la gosta karik sei vota ba kaixa B. Tuir Manuel Mendonsa, simpatizante ida hosi Ainaro, ema hotu nebe tauk, sei tau hotu ba kaixa A, tanba se sira vota kontra Mari-Lu nia ema sei hare sira no fo kastigu. Tanba ne, ema barak mak sei vota MAMUK karik iha duni eleisaun directa.

A’at liu tan, aktu Mari-Lu ida ne, halo ema ka lider potensial seluk hanesan David Ximenes, Rogerio Lobato, Lito Lobato, Estanislau da Silva ho seluk-seluk tan lakon oportunidade atu kaer kadeira nuda Presidente ho Sekretario Geral Fretilin. Tuir fonte ida iha Komite Sentral BP-7 nia laran, katak Mari halo tiha Fretilin hanesan ni riku soin rasik, tanba ne iha maluk barak iha BP-7 neba mak hakarak Fretilin agora hanesan Fretilin-Alkatiri, tanba tuir liu hanoin Alkatiri nian, duke tuir prinsipius Partido Fretilin nian.

Kandidatura ho pakote úniku Fretiln-Alkatiri ne, taka dalan hotu ba jerasaun iha partidu laran no la fo fatin atu hamosu lider seluk, desde ke Mari-Lu sei iha hela partidu nia laran. “Pozisaun Mari-Lu agora forte liu tan iha partidu laran no halo sira nain rua hanesan tiha Maromak iha partidu laran”, tenik militante Fretilin ida naran Maritu hosi Betó.

Pozisaun Mari-Lu hanesan sandiwara politik ida nebe triste tebes, tanba taka dalan ba lider foun, hamosu krize lideransa foun iha Fretilin nia laran. Ida ne sei difikultas lideransa foun barak hanesan Aniceto Guterres, Rui Araújo, Gergorio Saldanha (Komite 12 Novembro), Domingos Sarmento,  Inacio Moreirra ho seluk tan, tanba laiha oportunidade atu bele hakat ba leten. Sei susar liu tan ba lider intelektual sira ne, sei hasoru bareira bot grupo Mari-Lu nebe konhesidu hanesan “Grupo NULKEU” Mari-Lu, nebe Arsenio Bano (vice Presidente) José Reis ho José Manuel Fernandes mak representa. Bainhira Tim Inti Mari-Lu nian ne tun ona mak foin lideransa foun seluk bele tama.

Sandiwara politika ida ne, taka mos dalan baa lideransa hosi Juventude hanesan Liurai Tasi, Eladio Fakulto, ho seluk-seluk tan nebe, mate ka moris iha deit Organizasaun Juventude ne nia laran.

Sandiwara politik ida ne sei lao nune bebeik to tinan hirak liu mai, no sei laiha mudansa boot mak bele mossu iha Fretilin, tanba ida ne laos Fretilin ida ema hotu uluk luta no defende, maibe tanba ida ne mak naran Fretilin-Alkatiri. Ita hein!

Entrevista Eskluziva ho Sekjer CNRT; “Xanana Lakohi Pipeline Ba Australia”

Jornal Nacional Diário

By João da Silva

Presidenti partidu Congreso Nasional Rekonstrusaun Timor (CNRT) aktual Primeiru Ministru  Kay Rala Xanana Gusmão nia pozisaun ba rikusoin Timor Leste, pipeline greate sunrise maka, nia lakohi pipeline ba Australia, maibe tenki mai Timor Leste, tanba ne’e Timor Leste nia rikusoin.

Hanoin konaba pipeline greate sunrise, tuir mai Jornalista Jornal Nacional Diario (JND) João da Silva intrevista ho Sekretariu Jeral (Sekjer) CNRT, Dionisio Babo (DB), Tersa (28/6) iha sede CNRT, Bairo dos Grilos, Dili.

JND; Hanesan partidu politiku, oinsa CNRT nia hare ba prosesu negosiasaun pipeline greate sunrise?

DB; ‘CNRT nia pozisaun desde inisio kedas, atu muda politika sira ne’ebe uluk sei plin plan hela katak, greate sunrise ne’e identidade nasional ba Timor Leste, tanba ne’e CNRT hamutuk ho maun bot Xanana ne’ebe agora prejide Governu, deside katak, pozisaun CNRT nian sei la muda atu dada pipeline mai Timor i maun bot Xanana lakohi rikusoin ne’e ba Australia. Uluk ema hotu-hotu duvida i iha parte Australia nian ho Woodside fo bebeik komentaria katak, teknikamente, legalmente no politikamente laiha baze atu dada pipeline ne’e mai Timor. Tanba ida ne’e maka, mosu inisiativa atu kria ajensia regulativa hanesan Autoriadade Nasional Petrolho (ANP).

Iha ANP laran, ita hatama Timor oan barak hodi haruka ba tuir treinamentu no halo preparasaun, liu husi buat sira ne’e hotu, ohin loron ita iha ekipa teknika Timor ida hanesan ajensia rekulatoria, mais teknikamente mos sira kapasitadu teb-tebes hodi bele negosia ho Australia no Woodside, atu dada pipeline mai Timor’.

JND; Oinsa CNRT hanesan partidu ida nia apoia ba Timor oan sira ne’ebe halo negosiasaun ba pipeline?

DB; ‘Primeiru hau hakarak kongratula ekipa ne’ebe iha ANP no ne’ebe iha Sekretariu Estadu Rekursu Naturais nia okos, prinsipalmente Alfredo Pires, Komisariu negosiasaun pipeline husi Timor Leste Francisco Monteiro no sira seluk tan. Tanba, sira hotu halo servisu laos hatudu kapasidade intelektual deit, maibe sira hatudu kapasidade teknika, kapasidade negosia, ne’ebe makas teb-tebes i ida ne’ebe maka ema Timor nunka hare’e durante ne’e, hodi bele representa interese Timor nian iha negosiasaun ho kompania Australia nian Woodside.

Ho sira nia kapasidade ida ne’e maka, sira konsege fo konfiansa ba instituisaun hotu Estadu nian no mos fo konfiansa ba parseiros sira hanesan Australia katak, buat ne’ebe sira uluk koalia dehan legalmente no teknikamente labele, maibe agora bele ona’.

JND; nudar partidu politiku, CNRT iha votus konfiansa ka laiha ba Timor oan sira ne’ebe partisipa iha negosiasaun pipeline?

DB; ‘CNRT fo konfiansa tomak ba iha Timor oan tekniku sira ne’ebe profesional teb-tebes no kapasitadu teb-tebes, ne’ebe servisu hela agora. Konfiansa tomak ida ne’e maka, durante ne’e CNRT fo liu husi nia Presidenti partidu ne’ebe agora prejidi hela Governu ne’e, atu desenvolve no aumenta tan kapasidade Timor oan sira nian hodi bele dada pipeline ne’e mai Timor Leste.

Ita iha Timor ne’e maka, tanba politika, ne’ebe balun kritika tun no kritika sa’e, maibe modelu transparansia no jestaun ba minarai ne’e rasik, mundu internasional rekuinese tiha ona i ANP no ita Governu rasik agora, iha nasaun balun iha mundu konvida sira hodi ba hanorin no fahe esperensia ita nian ba sira, konaba oinsa maka jere minarai no rikusoin iha sira nia rain’.

JND; Oinsa CNRT nia akompanhamentu ba lider maximu CNRT Xanana Gusmão nia pozisaun ba rikusoin Timor Leste?

DB; ‘Hanesan hau dehan tiha ona katak, desde uluk, agora no ba oin, CNRT sei la muda politika atu dada pipeline mai Timor Leste. Agora ita iha tan tiha ona provas katak, hatudu viabilidade ekonomika, politika, legal no teknika, ita bele, tanba ne’e maka agora, ita tenki halo esforsu nafatin atu dada duni pipeline ne’e mai ita nia nasaun.

Laiha tan ona razaun ba sira seluk hodi desmente katak, pipeline labele mai. Ne’eduni situasaun sira ne’e hatudu katak, ita iha Timor oan ne’ebe maka iha kapasidade barak no makas liu tan ona atu dada pipeline mai Timor. Ita nia pozisaun atu dada pipeline ne’e mos mundu internasional rekuinese ona i to’o sira bolu tan ita ba fo treinamentu ba sira hanesan Guine Bisau no nasaun sira seluk iha Afrika, ne’eduni CNRT nia politika maka sei la muda katak, pipeline ne’e tenki mai Timor Leste’.

JND; konaba pipeline, CNRT iha apelo ba partidu politiku sira?

DB; ‘CNRT hatene iha partidu politiku balun maka apoia politika ida ne’e, balun sei pesimista, laos katak sira lakohi pipeline mai Timor Leste, tanba balun sira hare husi parte ekonomia no razaun oioin tan. Maibe buat ida pipeline ne’e identidade Timor nian, ne’e hanesan mos buat ne’ebe maun bot Xanana uluk koalia bebeik katak, uluk ita funu ba ukun rasik an i agora ita funu atu liberta ita nia’an, husi kiak, mukit, hamlaha, nakukun no buat sel-seluk tan. Hau hanoin ba partidus politikus sira apoia inisiativa Governu nian, atu dada pipeline mai Timor Leste’.

JND; partidu CNRT nia hare, se pipeline mai Timor Leste, nia inpaktu ekonomia ba Timor Leste iha ka lae?

DB; ‘Pipeline mai Timor Leste, iha nia inpaktu ekonomia bot teb-tebes, tanba sei fo vantajen ekonomia bot teb-tebes ba ita nia rain. Sei fo mos kresimentu ekonomiku diak no mos distribuisaun rikusoin ida diak, tanba ne’e ita tenki louva nafatin servisu ne’ebe maka ANP halo i li-liu sira iha Rekursu Naturais hodi bele haforsa liu tan sira nia lobi sira ne’e no mos haforsa sira ia diskusoens sira ne’e ho kualidade diak ne’ebe sira hatudu tiha ona, para hodi bele dada pipeline mai Timor Leste’.

JND; Esperansa saida maka partidu CNRT iha ba negosiasaun pipeline?

DB; ‘Ita iha ona estabilidade ida ke’e ita bele garante, ita iha konfiansa politika husi povu ba iha lideransa nasional nasaun nian. Ita iha konfiansa makas ona husi ema estranjeiros ne’ebe hakarak mai investe iha ita nia rain, iklima politika ida ne’e ita tenki mantein nafatin, CNRT apela ba partidu hotu-hotu atu hanorin sira nia militantes, atu hateten ba katak, hanesan partidus politikus, ita hanesan parseirus hodi bele kompete atu hadia rai ida ne’e i ita laos kompete atu buka inimigu malu fali’.

JND; Tuir CNRT nia hare, saida maka bele hakuak partidus politikus?

DB; ‘Interese nasional ne’e inportante, tanba ne’e estabilidade ne’e xavi ba desenvolvimentu nasaun ida atu lao diak ba oin. Tanba ne’e, hau haktuir dala ida tan, ba ita Timor oan hamutuk, prepara infra-estrutura hodi prezerva ita nia identidade nasional, ita nia rikusoin, ita nia kultura no seluk tan tenki iha garante para labele iha tan ema seluk mai lohi ita’. 

Ba CNRT, buat ne’ebe inportante maka, estabilidade, rekonsiliasaun, unidade nasional, ho ida ne’e hotu sai hanesan plata forma hodi halo desenvolvimentu nasional’.****

PARTIDU FRETILIN TARA BANDEIRA HANESAN NAN-TEN: FRETILN-ALKATIRI LA RESPEITA SIMBOLO NASIONAL

By Mario Ximenes

TDF – Dili: Partidu FRETILIN-ALKATIRI, desde 2007, tara bandeira nebe sagradu tebes arbiru deit hanesan NAN-TEN no l afo valorizasaun liu ba síbolo rezistensia ne. Lia fuan sira ne hato hosi João da Silva, membru komunidade Lautem nebe dadalia ho jornalista TDF.

Akuntesementu sunu bandeira Fretilin iha area Mota Ulun, Becora-Dili iha loron Domingo, 19 Junu 2011 (Le’e Timor Post 21-22 June 2011) hatudo momos mai ita katak, ema barak nervus ho aktu Fretilin-Alkatiri nebe la konsidera bandeira nebe iha valor historiku tebes ba Timor Leste depois Ukun Rasik an. 

Ema Timor oan barak triste tanba Fretilin-Alkatiri (laos FRETILIN MOVIMENTO) nia hahalok hatuun no la fo valorizasaun ba bandeira refere. Ho prekupasaun maka’as João da Silva hateten katak akuntesementu refere iha tendensia atu estraga estabilidade rai laran, tanba Fretilin-Alkatiri rasik mak provoka ema hodi atu halo aat ba bandeira ne.

Tanba falta de respeito ne, mossu vandalism, no ikus mai Mari Alkatiri fo fali salah ba CNRT. Tuir Maria Lucia hosi Viqueque, “asaun ne’e hanesan fali atu soran Partidu historiku Fretilin no Partidu CNRT nebe lidera husi Lideransa historiku Xanana Gusmao” nebe hakarak soran Partidu maioria rua ne’e hodi estraga establilidade nacional”. Maske nune Jose apresia tebes maturidade politika Partidu CNRT nian hodi la monu iha tentasaun refere. 

Fretilin-Alkatiri tuir lolos hallo reflesaun atu dada fali bandeira no symbol rezistensia nebe, ema barak mate no ran fakar suli hodi defende, hodi ba tau iha uma lulik, no laos dada tun sae haensan nan-ten, rebo-rebo ba mai iha Timor laran.

Maria Lucia mos  hateten katak tempu dadaun ne’e Timor Leste prepara an atu halao festa demokrasia hodi ezerse direitu demokratika iha elisaun hodi hili Presidenti da Republika no Parlamentu Nacional ba terseira lejislatura iha tinan 2012. Tuir Lucia eventu ida ne’e importante tebes ba Timor Leste maibe mos kritiku no vulnerabel tebes ba konflitu. Ema balun nebe la hakarak Timor Leste sai hanesan nasaun bele kontinua buka atu estraga estabilidade nasaun nurak ne’e. Tanba ne, tuir lolos komite sentral Fretilin-Alkatiri tenki dada sai tiha buat sagradu ne hosi rai laran.

De faktu, bandeira ne to agora bara ma dada iha ai-leten iha Timor laran, no dodok, ba mai los no laiha ema mak interesse.

Tuir Antonio Ximenes hosi Suai, elisaun 2012 sei sai hanesan barometer ida atu koko kbiit no matenek Timoroan iha kontekstu konstrusaun Estado no Unidade Nacional. Komunidade Internacional no ONU sei tau matan maka’as ba ita nia prosesu elisaun 2012 hodi foti desizaun atu dada misaun UNMIT husi Timor Leste ka lae.

Tan ne’e Antonio husu ba Lideransa, militantes, apoiantes Partido Politika no povu tomak atu neon nai’n matan moris hodi tau matan ba estabilidade no partisipa iha festa demokrasia ho dame. Nia mos husu atuCNRT labele monu ba manipulasaun politik Alkatiri nian, no konsentra ba dejenvolvimento Nasional.

Mari Alkatiri La Iha Moral Politiku Temi Maun Xanana ho CNRT Nia Naran Hodi Halo Politika Baratu

Radio da Libertasaun
Jornalista: Lorenso Fernandes

---

DILI- Membro dirijente CPD-RDTL naran Ameriku hatete katak Mari Alkatiri laiha moral politika atu koalia tun sae konaba Maun Xanana, liu-liu lori maun Xanana nia naran ba ba propaganda baratu (murahan) Mari Alkatiri ho Fretilin-Alkatiri nian.

Alkatiri mos moe laiha ona, tanba hatete bebeik katak nia ho Fretilin Radikal mak sei hasai Maun Xanana ho CNRT hosi tahu laran. Padalah, Alkatiri ho Fretiilin Radikal rasik iha hela tahu laran, no justru bele dada fali maun Xanana ba tahu-laran. Tinan hirak nia laran, sira ataka hela deit maun Xanana, maibe hare ba laiha kartuz ona, uza fali Xanana hodi halo propaganda murahan.

Maun Xanana ho CNRT nebe liberta nasaun no povu no nebe sei luta nafatin atu liberta povu Timor Leste (TL) husi KKN, mukit no kiak.

FRETILIN nebe CPD-RDTL defende mak agora ne FRETILIN-ALKATIRI komessa estraga no halo aatu liu. Tanba ne, CPD-RDTL, sei hamutuk ho partidu seluk hanesan CNRT ho PD hodi defende FRETILIN movimento nebe FRETILIN-ALKATIRI halo aat ona.

Ameriku mos hatete katak agora ne ita hotu tenke buka koalia lia los ho Povo, labele koalia mangame ho Povo, labele lohi povo no li-liu labele halo promesa falsu

Ameriku mos haturan, ita hotu tenke respeita lei no konstituisaun no labele soran tan Povo.  Povo Timor-Leste kole ona ho divisionismu no hakarak moris ho hakmatek.  Hau husu maluk sira hotu husi partidu seluk hotu-hotu, mai ita hamutuk hametin Dame no Estabilidade hodi halo tinan 2010-2020 sai Dekada ba Pas, Estabilidade no Desenvolvimentu,” deklara Ameriku iha Balide.

Iha biban ne’e, tuir mos Antonio Aitahan Matak fundador CPD-RDTL hatete katak Sekretariu Jeral Fretilin-ALKATIRI nia aktu ne hanesan aktu suisidiu politiku, nebe hakarak halo fali FRETILIN MOVIMENTO ba nia keuntungan politik. Tuir lolos Alkatiri tenki hatene katak nia mak estraga Fretilin nia prinsipiu nebe uluk fundador sira hahu iha 1975. Alkatiri estraga ona Fretilin nia prinsipius. Agora Fretilin hanorin nia militantes sira hodi ataka ema, dun-matak ema no tolok ema hosi kotuk, politika ida nebe foer liu hotu-hotu.

Mari Alktiri memang durante ne koko atu personifika istoria funun nian ba nia a’an rasik, ne’ebe hanoin katak so nia mak luta mesan, so nia mak iha moral politika, maibe Fretilin-Alkatiri laiha ona moral katak ita utiliza labarik ki’ik oan sira ne’ebe mate iha be’e leten sira ne’e ba hotu iha partidu politiku, laiha ona moral kuandu heroi sira ne’e partidu politiku nian.

Tuir Jose Namadoras, Aileba ida iha Hali-Laran, Mari Alkatiri uja fali nia naran rasik nia naran ba buka kadeira ne’e, ida ne mak moral laiha no la tau interesse nasional ka estadu nian, no patria nian nebe povu maubere ho jeresaun foun ba labarik presija. Alkatir, nebe moris deit iha Mosambike, la hatene katak ita sira moris iha Timor no luta, mate ba povo ida ne hamutuk ho bei-ala sira nebe mate ba patria no nasaun ida, ne’e maka asswain Timor nian, laos Mari Alkatiri nebe hun ho dikin laiha.

Mari Alkatiri laiha MORAL POLITIKA no, labele uza bebeik maun Xanana Gusmao nia naran hodi halo propaganda baratu na nia aan.

CNRT Moris Hodi Hasai Povu Husi Terus No Susar Nia Laran

Wednesday, 29 June 2011 10:31 Written by Domingos Silva Wednesday, 29 June 2011 

CJITL Eleisaun, Partidu Kongresu Nasional Rekonstruksaun Timorense-CNRT moris hodi hasai povu husi terus no susar nia laran.

Tuir Prezidente Partidu CNRT, Kay Rala Xanana Gusmão, CNRT moris atu liberta ona povu husi tauk, husi estraga malu, husi oho malu.

“Povu rai ida ne’e tenki kontenti, tanba iha partidu ida hanorin povu atu tuur hakmatek, hanorin povu hadomi no respeitu malu, ho prinsipiu no espiritu ida ne’e mak halo CNRT ohin loron tuba nafatin atu lori povu ba moris diak ” dehan Xanana Gusmaõ, sabdu semana kotuk wainhira halao konsolidasaun iha iha Manleuna Comoro.

Nia hatutan CNRT ida agora ne’e sei nafatin hanorin hanoin diak ne’ebe mai kedas husi pasadu ho situasaun ne’ebe difisil, hodi kuda nafatin to’o moris ohin loron, Ida ne’e mak prinsipiu no espiritu ne’ebe hakarak hasai povu husi susar no terus nia laran.

Xanana la fiar katak sei hamosu buat ruma hodi halo tauk povu ida ne’e, CNRT hanesan partidu ne’ebe kaer metin nafatin ba nia prinsipiu no espritu hodi hametin paz no estabilida ba povu no nasaun.

“Hau husu no apela ba militante no simpatizante hotu Partidu CNRT nian, atu labele simu hasoru kualker provokasaun husi se deit” Apela Xanana.(Domingos da Silva/CJITL)

CNRT Kaer Prinsipiu Halibur Ema Hotu atu Involve iha Dezenvolvimentu

Radio Liberdade - Monday, 27 June 2011 03:07 | Written by Leandro Sena

Radio, online – Prezidenti partido Conselho Nasional Rekonstruksaun Timorenses (CNRT) Kay Rala Xanana Gusmao doko povu Manleuana hodi firmeza hatete katak, CNRT nafatin kaer prinsipiu hanesan uluk hodi halibur ema hotu iha nasaun ne’e tama ba prosesu dezenvolvimentu nasaun ne’e nian.

Xanana fo sai lia fuan hirak ne’e iha konsolidasaun partido CNRT iha Manleuana, iha uma ada Karketu Mota-Ain, Sabadu (26/6) foin lalais ne’e.

Xanana hatutan, iha tempo resistensia CNRT moris hodi halibur ema hotu, partido sira no ema sira otonomista sira hodi involve-an ba ukun-an. Iha ukun-an ne’e CNRT kaer nafatin prinsipiu hanesan.

Eis Komandante guerileirus ne’e haktuir, CNRT nia partisipasaun ohin loron ema tu’ur hakmatek netik, konsege respeitu malu netik, no iha esperansa foun ba povu tomak nia moris. CNRT liberta ona povu husi tauk, husi estraga malu, husi oho malu, no CNRT rasik mak partisipa iha prosesu ida.

“Mai ita servisu diak liutan ba povu, tanba povu ida ne’e mak halo funu, povu ida ne’e mak terus, povu ida mak hatene organiza aan, tama uma le’et sira hodi fo konfiansa ba uma ida-idak ho CNRT nia naran, unidade nasional, hodi determina povu hotu nia futuru iha rai ida ne’e,”Xanana esklarese.

Prezidenti CNRT ne’e lasimu wainhira ema balu dehan CNRT ida agora ne’e lahanesan ho CNRT ida uluk, maibe Xanana reafirma dala katak, CNRT ida ne’e hanesan CNRT ida uluk nafatin, tanba kaer nafatin ba prinsipiu no espiritu ne’ebe hakoak, hadomi no respeitu ema seluk nia direitu, hoadi moris iha dame, paz no estabilidade nia laran.

Xanana reafirma, Povu rai ida ne’e tenki kontenti, tanba iha partidu ida hanorin povu atu tuur hakmatek, hanorin povu hadomi no respeitu malu. Prinsipiu no espiritu ida ne’e mak halo CNRT ohin loron tuba nafatin atu lori povu ba moris diak.

Xanana kompara “TL ho rai seluk hodi hatete, iha rai riku barak iha mundu, ne’ebe ukun aan tinan 40 – 50 resin tiha ona, maibe ohin loron sira sei oho malu nafatin, sira nia demokrasia la lao, gasta osan povu nia la tuir nesisidade no laiha responsabilidade, hodi sira nia povu moris aat te-tebes iha susar no terus nia laran.

Eis lider maximu Falintil ne’e dehan, iha ema balu ne’ebe foin mak tama partidu iha tinan 2000 – 2006, hateten hau traidor, tanba sira haluhan tiha katak, partidu ida ne’e uluk hau mos pertensi ba hodi tane a’as iha funa laran ho vida tomak, hodi liberta povu ho rai ida ne’e. Tanba ne’e, sei la koalia deit iha 2000 -2006, ne’ebe fasil ba ema hotu atu tama partidu, kompara ho situasaun uluk ne’ebe difisil liu.

Iha okaziaun ne’e Xanana apela ba militante no simpatizante hotu Partidu CNRT nian, atu labele simu (reajem) hasoru kualker provokasaun husi se deit. Xanana lakoi militante no simpatizante ida hatudu la respeitu hodi estraga fali ema seluk.

“CNRT nia dutrina mak hanorin ema respeitu, simu no hadomi malu, rekonsiliasaun no dialogo mak uniku solusaun ba problema hotu,” Xanana friza.

.

Baucau Garente Katak Partidu CNRT Sei Manan Iha Elisaun 2012

Monday, 27 June 2011 22:24 Written by Vila Nova

Dili – Koordenador Distritu Baucau Fransisco da Costa hateten katak iha loron 25 fulan jullu tinan 2011 forma estrutura foun  suku rua nian ho razaun ne’ebé forma estrutura ne’e tamba durante ne’e estrutura Partidu Politiko CNRT nian iha suku ne’ebe refere seidauk laiha.

“Loron 25 fulan Jullu ami forma tan estrutura partidu iha suku rua ne’ebé maka to’o oras seidauk kopletu no la’os ami atu forma estrutura iha suku rua ne’e deit maibe ami sei tama iha suku 519 ne’ebe ezisti iha distritu baucau atu nune’e bele hatama ba prosesu elisaun iha tinan 2012 nian”, dehan koordenador Distritu Baucau Francisco da Costa ba Jornalista MLP nian Segunda-Feira(27/06/11) iha sede Partidu CNRT Bairo dos Grilhos Dili. 

Nia mos haktuir tan katak sei senti katak la’os suku rua ne’e deit maka ami forma estrutura maibe suku hirak ne’ebé iha ami sei tama hodi forma estrutura ne’ebé ami iha. Nia mos garante katak iha elisaun 2012 partidu CNRT sei manan tamba partidu CNRT nia ema komesa barak dadaun ona.

Fransisco haktuir tan katak uluk iha 2007 partidu CNRT atu forma estrutura ida sira tenke halo subar deit subar tamba iha momentu situasaun ne’ebé maka difisil nia laran hodi nune’e  hafuhu malu hanesan busa ho laho maibe agora iha tinan ida ne’e sira  senti kontenti tamba sira  bele tama ba suku to’o aldeia sira  hodi forma estrutura partidu CNRT nian.

“Ami mos garante katak iha elisaun  2012 partidu CNRT sei manan totalmente ka manan absoluta iha Distrutu Baucau tamba partidu CNRT nia ema mos barak ona” teni Nia

Prezidente Partidu CNRT hasoru Malu ho Lia Lisan Karkeitu Mota’ain

Monday, 27 June 2011 10:15 Written by Pedro

Dili-Uma lisan maka sai hanesan  Kultura Tradisional ba Sidadaun Timor Leste sira hotu ne’ebé moris iha nasaun ida ne’e, sempre iha idak-idak nia uma lisan maske iha diferensia kultura maibe ema hotu-hotu sempre moris no fiar ba ida-idak nia uma lisan.

Hafoin hasoru malu ho lia nain Karkeitu Mota’ain Prezidente Partidu Kongresu Nasional Rekontrusaun Timor Leste (CNRT) Kay Rala Xanana Gusmão hateten katak iha tempu pasadu hau sempre fiar no sadik rai nain sira hotu no matebian sira hotu katak imi hotu tenke tulun no nafatin loke dalan mai ami.

“Iha tempu funu hau sempre sadik no fiar  ba rai nain sira hotu no mate bian sira atu bele loke dalan ba ami iha tempu ne’ebe difisil tebes neduni ohin loron hau sempre fiar metin nafatin ba  ita nia uma lisan no rai lulik sira hotu iha rai timor leste”dehan Xanana hafoin hasoru malu ho lia nain uma lisan kaerketu Mota’ain iha Manleuana Sabdu (25/06) 

Nia mos informa tan katak hau fó parabens ba uma lisan Karketu Mata’ain ne’ebe ohin loron simu hau iha uma lisan ida ne’e hau sei hakruk nafatin ba rai ida ne’e no matebian sira hotu ne’ebe sakrifika sira nian an ba rai ida ne’e hodi iha ohin loron ita hetan indenpendensia.

Iha parte seluk lia nain Karkeitu Mota’ain Felis Ataidi hateten katak uma lisan Kareketu Mota’ain sente orgolhu tebes ho Prezensia Prezidente Partidu Kongresu Nasional  Rekonturusaun Timor Leste (CNRT) Maun bo’ot Kay Rala Xanana Guasmão nian  iha uma lisan Karkeitu Mota’ain.

“Ho Prezensa Prezidente Partidu CNRT  Maun bo’ot Kay Rala Xanana Gusmão iha uma lisan ida ne’e hodi nafatin fo tulun ba maun bo’ot atu bele lori povu no rai ida ne’e bá oin,tamba Maun bo’ot maka sai hanesan Heroi ba rai ida ne’e”dehan Felis hafoin hasoru malu ho Prezidente Kay Rala Xanana Gusmão iha Uma lisan Karkeitu Mota’ain.

MARIE SALVA XANANA? FRETILIN IHA ONA TAHU-LARAN, HAKARAK DADA TAN XANANA BA TAHU-LARAN?

Dili – TDF: Iha kampanhe “konsolidasaun” iha foho dala-barak ona Mari Alkatiri, tanba kilat musan laiha ona atu tiru CNRT no AMP, hakilar bebeik katak “FRETILIN mak sei hasai Maun Xanana hosi Tahu-Laran”. Será ke ne lós?

Fenómena foun ida né hatudo momos katak, Mari Alkatiri lakon ona kilat musan ka kartuz hodi ataka Xanana, CNRT ho AMP. Hatudo mos katak Fretilin radikal laiha ona argumentos hodi hatuun Xanana, tanba né uza fali Xanana hanesan "kartu As" ba sira nia propaganda polítika. De faktu, iha tinan 3 nia laran ikus, Mari, Arsenio Bano, Jose Manuel Fernandes ho sira seluk sempre ataka no insulta Xanana Gusmao, ate kea taka nia pessoal rasik.

Polítikamente, aktu ida né hanesan mos “kari rai-rahun” ba povu nia matan laran, tanba Mari  Alkatiri sempre konsidera povu né sei beik hela hanesan iha tinan 1975, no sira nia grupu hosi Mosambike (Maputo) mak matenek liu ema hotu. Mari Alkatiri mos konsidera Timor Oan hanesan instrumentu ida nebé bele uza hodi atinje nia objektivu polítiku, no tanba né la interesse se Timor Oan hatene ka lae? Ba nia naran katak nia iha “bargaining position” (posisi tawar) iha polítika mak importante liu.  Nia mos hatudo arrogansia no hatudo momos katak ba nia Fretilin Radikal lakon laiha buat ida, naran katak nia pozisaun hanesan Sekjen Fretilin Radikal la muda.

Salva Xanana?

Mari nia aktu nebé nia halo né hatudo deit preokupasaun no presipitasaun nebé Mari Alkatiri ho Fretilin radikal iha konaba sira nia futuru iha eleisaun 2012. Baze Fretilin radikal nian agora komessa naksobu no rahun tanba povu komessa lakon konfiansa ba Fretilin Mari. Povu mos bele distinge ona katak Fretilin Movimento Libertasaun 1975 la hanesan ho Fretilin Mari-Lu nebé buka atu hadau poder iha eleisoens.

Povu iha distrito tó baze fó fiar liu ba Xanana no hatene katak Xanana mak bele salva povu né dala ida tan hosi “eskravatura polítika” nebé Mari Alkatiri ho nia grupo Maputo mai halo hela ba Timor oan sira durante nia kaer ukun iha tinan hirak liu ba. Eskravatura politika katak, sira konsidera Timor Oan hanesan beik, no bele lohi tun sae no halo konforme nia hakarak.

Tanba ne mak Xanana sempre dehan katak Mari lalika koalia katak nia atu salva Xanana ne lalika fiar no bosok ten. Tanba Mari ho Fretilin Mari rasik iha ona tahu laran, oinsa mak bele lori salva fali Xanana? Justru sira mak sei lori fali Xanana ba tahu laran karik.

Tauk ho “lakon” ida né mos maka dudu Mari Alkatiri hodi koalia bebeik istória dehan bebeik katak Fretilin Mari-Lu mak luta mesak. Iha konsolidasaun iha Manleuana Sabado (25/06) liu ba, Xanana hatete katak, nia uluk membro Fretilin Libertasaun Nasional, laos membro Fretilin Mari-Lu ida foin harii iha 2000 hodi compete ba eleisaun geral. Xanana Gusmao ema nebé liderá luta 24 anos mos hatete katak luta ba ukun a’an Timor Oan hotu mak luta, laos ema ida ka grupo ida deit (Diario 27/06/2011), liu-liu Fretilin Mari.

Tanba né Mari buka lohi povu Timor oan  atu vota ba nia partidu nebé distorta tiha prinsipius Fretilin Movimento da Libertasaun nian (TDF).

Amo Don Carlos Filipe Ximenes Belo la haluha ninia belun boot Xanana Gusmao nia tinan, ne'ebe haruka mos puisia ida atu haruka labarik ida atu lee iha ninia aniversariu, maibe la too de realisa tamba hau ata mos liur. Neduni makskui liu ona hau post deit blog ida nee.

ANIVERSÁRIO MAUN BOOT XANANA GUSMÃO

                        (20 DE Junho de 2011)

                        Lia Menon hosi Labarik Sira

            Maun Boot Xanana Gusmão: Uluk knana’in atan há’u husu deskulpa tan ba há’u labarik kiik ida, bolu ita boot, Primeiro Ministro Timor-Leste nian, Maun Boot.

Tebes duni, Ba ami labarik sira, Timor oan tomak, Ita boot ami nia Maun Boot, ami nia Aman, no ami nia Belun!

            Ohin, ita Boot nian Tinan. Ilha loron kmanek ida ne’e, hau lori Labarik tomak nian naran, hato’o PARABÉNS  ba Maun Boot Xanana Gusmão!

            Ami haksolok ho Maun Boot nia loron moris; ami agradese ba Aman Maromak, grasa moris nian! Ami hasa’e ba Lalaehan ami nia orasuan mukit, atu Na’in Maromak haraik nafatin isin diakno vida naruk  ba Maun Boot.

            Ami Labarik sira no Timor oan tomak, la haluah Maun Boot nia Kontribuisuan ba ita nia Pátria, Timor-Leste!

Maun Bootmak mak ami  nia Assuw’ain, ami nia Libertador, ami nia Prezidente da Repúblika ba dala uluk, ami nia Primeiro Ministro.

            Ami la halu’ha Maun Boot nia terus no susar atu lori Povu Timor Loro Sae ba Liberdade no Indepenensia.

 Maun Boot hetan susar no terus iha Ailaran, iha Kadeia Cipinag, iha Jakarta. Maibé Maromak tulun nafatin ita boot, hodi to’o ikus harii duni Nasaun ida, Nasaun Timor-Leste! Ho Maun Boot nia serbisu, Timor oan sira  bele hetan progressu, paz, justisa no liberdade.

            Tam ba ne’e, iha loron Maun Boot nia Tinan, ami hato’o Obrigado wain.

Ami Labarik sira hotu, hosi Loro sa’e to’o Loro monu, hosi Tasi mane no Tasi feto, sei hakotu lia katak ami sei estuda didiak, sei obedese inan no aman no professor sira,  sei banati tuir Maun boot nia hahalok, atu bele sai ema no sidaduan diak.

            Atan há’u sei la dada tan lia. Dala ida tan, hau hato’o PARABENS AD MULTOS ANNOS! Há’u husu ba Nai Maromak atu haraik ba Maun Boot vida naruk, isin diak,  no grasa wa’in ba ita Boot nia Família sira.

            Há’u nia liafuan to’o deit iha ne’e, obrigado barak ba Ita Boot nia atensaun.

            Porto, 20 de Junho de 2011.