Written by Santino Dare Matias/Autor Opiniaun - Thursday, 24 February 2011 12:37
CJITL Opiniaun, Redasaun simu no deside publika artigu tuir mai ne'ebe hakerek husi Eis Jornalista STL, Santino Dare Matias, Atual jornalista Timornews line, respponsabilidade tomak husi artigu ne'e nu'udar autor nian, artigu ne'e la refleta opiniaun redasaun CJITL.
Hau hatene Tiu Domingos Saldanha hatan ba hau nia opiniaun ne’e ho nervosu mak domina liu, arogante, tilu hun mean no oin metan hanesan buat ne’ebé mak akontese iha Ssalaun Jovenil Taibesi, bainhira Tiu Domingos lakon iha segundu eleisaun Timor Leste Press Club (TLPC). Tanba ema ki’ik ida hanesan hau ne’e bele hatene Tiu Domingos ho Tiu Salvador Januario Ximenes Soares nia lalaok antes TL ukun-an no agora dadaun ne’e.
Hau koalia lolos deit, maske hau sai husi STL tinan rua ona, maibe kondisaun STL liliu iha redasaun hau hatene momos no akompanha hela. Saida mak redasaun atu foti no fo presaun psikolojia ne’ebé tiu Domingos halo ba jornalista sira. Tiu Domingos koalia funan-funan no ‘kaben’ boot mais bosok mak barak.
Hau nunka laran moras Tiu Domingos nia sasan, parke hau laran moras ba ema ne’ebe mai moris iha hau nia nasaun. Hau konsedera Tiu Domingos ho Tiu Salvador hanesan ema bainaka ida mai hela iha hau nia rain. Kuitadu, laiha razaun forte dehan hau laran moras, tanba hau nunka ba tane etu bikan ida husi Tiu Domingos ho Tiu Salvador nia liman laran. Hau buka moris iha nasaun ida ne’ebe hau tane no defende ba. Hau han no hemu ho hau nia kosar ben rasik. Hau laos tane liman tun sae hodi fo han ba hau nia fen ho oan sira.
Hau atu hateten deit katak, hau rekoñese katak uluk hau servisu duni iha STL, maibe hau servisu ho profesional. Hau han no hemu husi hau nia kosar ben rasik, hodi halao servisu nudar ema profesional. Ita boot sira selu hau ho osan STL nian, maibe nee tanba hau mos halao hau nia dever hodi servisu. Laos hanesan ita boot sira kose-kose doador sira uza rai no povu Timor nian naran, ne’ebé uluk ita boot sira trai no hanoin atu oho. Tanba la apoiu ita bo’ot nia politika otonomista ne’ebe atu intrega ba javanes sira.
Hatan konaba atu hari jornal hodi kompete. Hau laos moris iha ema nia rai mak atu moris ho hari jornal. Iha hau nia nasaun ne’e iha servisu barak mak fo mai hau atu buka no moris ba. Tiu Domingos mak moris ho hari jornal hodi lolo liman tunsae ba doador sira, lori povu Timor nia naran hodi hetan etu bikan ida. Kuitadu hatene-an ba.
Hau tristi duni no laran moras ba Tiu Salvador ho Tiu Domingos hanesan ema lider otonomista nia ulun bo’ot ne’ebe iha 1999, lori tiha apoiantes (timor oan) sira ba Indonezia (Timor osidental) depois la iha responsabilidae moral no la tau matan ba sira. Kuitadu apoiantes sira agora hela iha neba ne’e terus liu. Apoiantes sira ne’ebe uluk imi mak dada tama iha imi nia gaiola politika foer ne’e. Ikus mai husik hela sira mesak deit. Dasarema politikus “putaria”.
Lalika bosok no bobar lia. Tuir kolega jornalista antigo sira ne’ebe sai ona husi STL katak, Tiu Salvador ho Tiu Domingos lori povu Timor nian naran hodi tane liman tun sa’e mak hodi hari uma iha Fatumeta ne’e. Orsamentu hari uma ne’e ajuda husi governu Japaun liu husi ajensia JICA, ne’e iha uma oin. Bosok ba governu Japaun dehan hari bibliteka, mais kuitadu Timor oan menus hodi asesu ba bibliteka ne’e. uma ne’e hodi halao administrasaun ba STL. Nune’e mos uma ida iha kotuk hodi halo redasaun no percetakanne’e ajuda husi governu Finlandia. Ajuda ne’e mos lori povu timor nia naran. Antes ne’e lori povu ho rai Timor nian naran bosok embaisada Portugal hodi ajuda mesin cetakagora tama ba iha asset privadu hodi hatete Nunumalau printing. Kuitadu ne’e los ka lae? Keta hau laran moras mak koalia arbiru deit.
Tuir hau nia hatene nasaun sira mak mai iha TL ne’e atu fo ba individu deit ne’e sei labele akontese, maibe lori povu nia naran mak bele hetan. Tiu Domingos keta keta lokoan, lokoan an nee folin laek. Ema hotu hatene imi nia arogante no buka bobar lia no bobar ema nia sasan, liuliu povu sira iha Uatolari, Viqeuque.
Hakarak dehan mos jornalista balu Tiu Domingos skorsing , tanba iha notisia ida mak jornalista kobertura konaba trabalhadores sira nia direitu. Tiu Domingos tauk atu fo sai ba publiku, tanba Tiu Domingos viola lei trabalhadores sira nia direitu. Ne’e keta hau bosok karik.
Ba hau to’o ohin loron, Tiu Domingos ho Tiu Salvador laos ema Timor oan, tanba kada fulan tolu-tolu ba halo perpanjangan visa, iha Indonezia. Hau iha provas katak Tiu Domingos nudar ema Indonezia tanba hau iha foto Tiu Domingos iha dia 8 de Agostu 2009 ba halo votasaun iha Embasada Indonezia nian, iha Farol. Nee los ka lae, keta hau bosok karik?. Hau hatene, Tiu Domingos tilun hun mean los. Se tiu Domingos hakarak hau bele print outfoto nee, hodi entrega ba ita bo’ot.
Hau mos arepende, see uluk hau hatene Tiu Domingos ho Tiu Salvador ne’e ema Otonomista nia ulun karik hau la servisu iha neba. Tanba hau lakoi servisu ho ema ne’ebe atu fa’an rai Timor ba Javanes sira. Hau servisu hanesan jornalista laos tanba Tiu Domingos Otonomista. Hau husu Tiu Domingos keta temi uma adat, tanba Tiu Domingos ho Tiu Salvador la defende nia uma lisaun ne’ebe hari iha rai Timor ne’e nia leten. Tiu Domingos ho Tiu Salvador mai iha Timor karena di undang. Lia fuan ne’e mai rasik husi Tiu Salvador ninia ibun tutun.
Hau husu Tiu Domingos keta kaer hau nia lei inan konstituisaun RDTL dehan ema Timor bele hetan sidadaun rua. Nee so bele ema sidadaun timor duni. Maibe Tiu Domingos ho Tiu Salvador ne’e ema Indonezia.Lei Indonezia nia ne’e bandu sidadaun ida atu sai sidadaun ba nasaun rua. Keta espesial ba ema sira mak pro Jakarta, hanesan imi karik.
Warga Negara Indonesia yang bertempat tinggal di luar wilayah negara Republik Indonesia selama 5 (lima) tahun atau lebih tidak melaporkan diri kepada Perwakilan Republik Indonesia dan telah kehilangan Kewarganegaraan Republik Indonesia sebelum Undang-Undang ini diundangkan dapat memperoleh kembali kewarganegaraannya dengan mendaftarkan diri di Perwakilan Republik Indonesia dalam waktu paling lambat 3 (tiga) tahun sejak Undang-Undang ini diundangkan sepanjang tidak mengakibatkan kewarganegaraan ganda. Ne’ebe hau li. ga ho Tiu Domingos nia prezensa iha sentru votasaun iha Embasada Indonezia iha eleisaun Prezidensial ne’e hatudu katak Tiu Domingos ema Indonezia no lei ne’e bandu Tiu Domingos atu kokotek hanesan ema Timor oan
Disahkan di Jakarta
pada tanggal 12 Juli 2006
PRESIDEN REPUBLIK INDONESIA,
SUSILO BAMBANG YUDHOYONO
http://www.expat.or.id/info/CitizenshipLawJuly2006.pdf
Hau husu ba Tiu Domingos koalia buat ne’ebe los no la bele bosok. Koalia buat lolos tuir ema mak katuas dadaun ona ne’e, dehan skorsing ba jornalista sira laiha ligasaun ho kongresu daruak TLPC nian ne’e. Kuitadu, hau akompanha hela, Iha kongresu ne’e hau mos iha neba hotu, hau hare Tiu Domingos oin mean los, tanba tiu Domingos nia pakote la liu. Tiu Domingos mos la break tan lakon kedan. Depois kongresu tuir lolos iha STL atu festa ida, mais tanba pakote la liu festa ne’e mos la jadi.
Iha momentu ne’e, Tiu Salvador bolu jornalista sira hodi hatete katak, imi halo moe deit hau. Ba halo fali imi nia Tiu Domingos lakon iha TLPC ne’e. Tiu Salvador koalia ho matan ben, tanba lakon fiar husi ninia jornalista rasik. Ho ida ne’e hau hanorin Tiu Domingos no Tiu Salvador ida ne’e mak demokrasia. Nee los ka lao, keta hau bosok karik.
Iha momentu neba Tiu Domingos nervozu los hodi halo presaun maka’as ba jornalista sira. Ho ida ne’e Tiu Nain rua hola desizaun katak Redpel (redaktur pelaksana) Francisco Belo ba kobertura iha Palacio Prezidenti Republika, Editor Gaudensio Figueredo ba kobertura iha pos ekonomia, Eurosia Almeida reporter iha PN ba iha Distritu Viqueque, Jorginho ba iha Lospalos no Eugenio Pereira reporte iha Palacio Governu muda ba kobertura iha metro no editor Gantry Meilana skorsing fulan ida ho ida ne’e Gantry rasik husu rezigna-an deit. Maun bo’ot jornalista antigu ida uluk iha STL rona kazu ne’e hodi hatete, iha mundu jornalizmu foin mak akontese iha STL, tanba deit sira nia ambisaun.
Hau husu ba Tiu Domingos tenki halo izame de konsensia, tanba sa mak jornalista STL sira barak mak la hili Tiu Domingos sai Prezidenti TLPC? Keta iha buat at barak mak Tiu Domingos durante ne’e halo hela ba jornalista. Evolusaun husi kongresu TLPC ne’e halo jornalista nain 3 mak sai husi STL, hanesan Gantry Meilana, Eurosia Almeida no Francisco Belo. Tuir anin lori, sira nain tolu sai ne’e tanba iha presaun phisikoligia husi Tiu Domingos no Tiu Salvador. Ne’e lolos deit tanba hau hatene sira nia karakter ambisaun no arogrante.
Hanesan membru TLPC mos husu rekomenda ba strutura foun atu halo audit ba strutura tuan hodi hatene lolos orsamentu ba instituisaun TLPC ne’e. Tanba iha indikasaun korupsaun (naokten) no la iha transparansia ba orsamentu TLPC nian.
Iha strutura foun, Tiu Domingos nian oin nunka mosu iha sede TLPC. Alende ne’e mos sai traidor ba TLPC. Ho razaun katak, distribuisaun jornal nebe uluk tenki liu husi TLPC mais Tiu Domigos ho nia ambisaun no kanten ba hasoru Sekertario Estadu Konselu Ministru hodi distribuisaun jornal la liu ona husi TLPC.
Hau sei lembra, TLPC lobi Timor Post (TP) atu tama ba distribuisaun jornal, mais TP lakoi, tanba 5% ba TLPC. Tiu Domingos iha tempu neba hanesan Prezidenti TLPC hatete media sira mak atu hetan orsamentu distribuisaun jornal tenki liu husi TLPC. Maibe agora Tiu Domingos lambe fali ninia kaben, alias traidor ba TLPC. Ho desizaun ne’e Tiu Domingos lakon ona dignidade. Tiu Domingos nia moe ne’e tau iha ne’ebe. Kuitadu hau hare Tiu Domingos nia lalaok ne’e halo hau laos moe maibe hamnasa fali. Ne’ebe hau nia kolega ida dehan hanesan ne’e ema otonomista ne’e sira nia moris mak hanesan ne’e. Ba Rai Timor mos sei sai traidor satan ba asosiasaun hanesan ne’e.
La to’o iha ne’e Tiu Domingos mos bandu jornalista STL sira la bele tuir serimonia tamada de pose strutura foun TLPC, iha otel Ventura. Ne’e ditadura ne’ebe mak Tiu Domingos ho Tiu Salvador kuda iha STL hodi implementa ba jornalista sira nudar ema Timor oan. Tiu Domingos ho Tiu Salvador mos kontra lei ami timor nian, hodi lori ema estranjeiru ho visa turista mai sai atan ba Tiu Domingos. Nudar Timor oan sei kontrola ba ida ne’e, sei hato’o ba imigrasaun hodi toma atensaun ba kazu ne’e. Kuitadu hanesan ema hatene-an ba. Hau koalia ho honestu katak, los duni uluk hau servisu iha STL hanesan jornalista laos atu sai atan. Hau lakoi loyal ba Tiu Domingos no Tiu Salvador mais loyal ba publiku.
Ba kestaun loyalidade, karik Tiu Domingos okupadu liu ho osan?. ne’e duni halo hau le’e livru Bill Kovach no Tom Rosenstiel kona-ba the element of journalism ne’ebé hateten katak, loyalidade primeiru jornalismu nian mak ba publiku. Atu esplika katak, jornalista tenki hakiak loyalidade ba publiku no interese publiku no tau ás liu hosi buat hotu. Ne’eduni, loyalidade jornalista nian tenki hatudu ba nia audience sira laos ba nia patraun sira. Tanba ne’e, Tiu Domingos ho Tiu Salvador tenki intende didiak servisu jornalista sira nian, laos ba kahur fali Tiu nain rua nia interese privadu iha laran iha vida jornalismu.
Tiu Domingos hau nia opini ne’e hau send ba email stl_redaksi atu publika, maibe Tiu Domingos lakoi no resposta deit liu iha email ne’e, laiha buat ida. Ida ne’e Tiu Domingos nia kompetensia. Ho ida ne’e mak hau hatun iha online www.cjitl.org Hau hakarak tiu Domingos lekar opiniaun ne’e ba publiku hodi publiku hatene, see mak bosok lolos. Hau hakarak publiku mak julga ita rua. Ho fiar an hau sei nafatin publika opiniaun resposta ne’e iha online, see diak liu no honestu Tiu Domingos publika mos iha STL. Ikus liu, hau husu ba Tiu Domingos le’e hotu tiha hau nia artigu ne’e lalika laran nakdoko no rai odio, ne’e hanesan espresaun hodi Tiu Domingos halo ezame de konsensia. Karik bele!!!.Hakerek nain jornalista timornewsline. Email: santino@tlmdc.org This e-mail address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it
Sem comentários:
Enviar um comentário